تحبیر التیسیر (کتاب)«تحبیر التیسیر فی القراءات العشر» توسط ابو الخیر محمد بن محمد بن الجزری تالیف و توسط دکتر احمد محمد مفلح القضاة تحقیق شده کتاب پیرامون علم تجوید نوشته شده است. ۱ - معرفی کتابمؤلف کتاب بنا بر آنچه که در مقدمه آن ذکر نموده، مطالب را با توجه به کتاب معروف التیسیر، عثمان بن سعید دانی نوشته و در حقیقت، تکمیل کننده و در برخی از موارد تهذیب و تصحیح آن می‌باشد. وی مباحث را در یک مقدمه و نوزده باب ذکر نموده که خلاصه مباحث آن به قرار زیر می‌باشد: مقدمه: در این مقدمه سبب تالیف کتاب بیان شده است که در این رابطه توضیح می‌دهد که با توجه به دو کتاب التیسیر دانی و قصیده معروف شاطبی در تجوید ، و از آنجا که این دو کتاب اشکالات و نواقصی در آنها وجود داشته، لذا اقدام به تالیف کتاب التحبیر نموده است. باب اول: در این باب شرح مختصری از زندگی عمرو بن سعید دانی را آورده است. باب دوم: در این باب سلسله اسناد مربوط به اتصال قرائت خود (و راویان مربوط به آن) به عمرو بن سعید دانی را ذکر کرده است. باب سوم: این باب یکی از مهمترین مباحث کتاب است که در آن به معرفی قاریان هفت گانه پرداخته، شرح مختصری از زندگی آنها همراه با نام کسانی که از آنها قرائت را نقل نموده، آورده است. باب چهارم و پنجم: در این دو باب رجال قاریان معروف همراه با سلسله راویانی که از آنها نقل کرده‌اند آورده شده است. باب ششم: در این باب پیرامون استعاذه سخن گفته، با ذکر آیه و روایتی از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره اهمیت و نحوه ادای آن سخن گفته است. باب هفتم: این باب مربوط است به جایگاه بسم الله الرحمن الرحیم در سوره‌های قرآن ، که در کدام یک از سوره‌ها بسم الله وجود ندارد که در این زمینه اقوال مختلفی را ذکر کرده است. باب هشتم: در این باب پیرامون «هاء» کنایه (که معروف به ضمیر مفرد مذکر مغایب است) بحث نموده که در چه مواردی قرائت و یا حذف می‌شود مانند: عقلوه، لاخیه، ابیه. باب نهم: در این باب پیرامون مد و قصر بحث نموده است. باب دهم: این باب مربوط است به دو همزه که در یک کلمه در کنار همدیگر جمع شوند مانند: «ءانذرتهم» و «ءانتم» که در این زمینه احکام مربوط به آن را با توجه نظریات مختلف آورده است. باب یازدهم: در این باب پیرامون دو همزه از دو کلمه که در کنار یکدیگر جمع شوند بحث نموده مانند: هؤلاء ان کنتم... باب دوازدهم: در این باب درباره نقل حرکت همزه به حرف ما قبل آن در صورتیکه ساکن باشد بحث نموده است. باب سیزدهم: این باب مربوط است به « اظهار » و « ادغام » حروفی که ساکن می‌باشند که احکام مربوطه را ذکر کرده است. باب چهاردهم: در این باب درباره فتح و اماله سخن گفته است که در این باره مذهب حمزه و کسائی را بیان کرده است. باب پانزدهم: در این باب پیرامون مذهب کسائی در مورد وقف بر هاء تانیث مانند: جنة، ربوة و... سخن گفته است. باب شانزدهم: این باب مربوط است به احکام «لام» که در این باره دیدگاه ورش را درباره برخی از کلمات مانند صلوة- مصلی و... آورده است. باب هفدهم: در این باب پیرامون وقف بر آخر کلمات بحث نموده است. باب هیجدهم: این باب اختصاص دارد به اصول قاریان درباره «یاء‌هایی» که در برخی از کلمات حذف شده‌اند که در این زمینه بیان می‌کند ۱۲۲ مورد وجود دارد که مورد اختلاف است آنگاه موارد اختلافی را در سوره‌های مختلف آورده است. باب نوزدهم: این باب که تقریبا نیمی از مباحث کتاب را به خود اختصاص داده و با عنوان «فرش الحروف» ذکر شده مربوط است به قرائت‌های مختلف قاریان از آیات قرآن که در این باره از ابتدای سوره بقره تا انتهای قرآن، موارد اختلافی را ذکر کرده است. ۲ - ویژگی‌ها۱- مطالب به صورت تجزیه و تحلیل بیان شده است ۲- دیدگاههای مختلف مورد نقد و بررسی قرار گرفته است ۳- سعی نموده با ذکر سلسله اسناد راویان، مباحث را به صاحب نظران آن متصل نماید مخصوصا، دانی که از اولین کسانی است که در باب تجوید کتاب تالیف نموده است ۴- مباحث را به دو قسمت تقسیم نموده، که در قسمت اول مباحث نظری را ارائه نموده و در قسمت دوم (که فرش الحروف است) چگونگی قرائت قاریان درباره کلماتی که اختلافی است بیان شده است. ۲.۱ - ویژگی‌های نسخه تحقیق۱- اضافه نمودن فهرست‌های سه گانه به آخر کتاب ۲- ذکر یک مقدمه مفصل و طولانی که در آن زندگی مؤلف و کتابهای آن توضیح داده شده است ۳- شرح واژه‌های موجود در متن در پاورقی ۴- معرفی افرادی که نام آنها در متن آورده شده، مانند آنچه که در صفحه ۱۶۰ آورده است (این قسم از پاورقی تقریبا بیشترین مطالب پاورقی‌ها را تشکیل می‌دهد) ۵- ذکر آدرس آیات و روایات موجود در متن، در پاورقی ۶- آوردن متن کامل آیات مورد بحث که در متن به قسمتی از آن اشاره شده است. [۱]
تحبير التيسير فی القراءات العشر، ابن الجزری، ص۱۶۰.
۳ - نسخه شناسیکتاب یک جلد، متن آن عربی و دارای ۶۴۸ صفحه می‌باشد که مشخصات آن به قرار زیر است: ۱- نوع کاغذ: اعلاء ۲- جلد: گالینگور ۳- نوبت چاپ: اول ۴- تاریخ انتشار: سال ۱۴۲۱ هجری قمری ۵- ناشر: دار القرآن للنشر و التوزیع، عمان، اردن ۶- دارای فهرست: الف: مصادر و مراجع ب: اعلام ج: موضوعات کتاب ۷- مؤلف: ابن جزری ۸- محقق: احمد محمد مفلح القضاة ۹- کتاب: تحبیر التیسیر فی القراءات العشر. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |